Suriye savaşının "engelli" mağdurları

Aile bir yandan fakirlikle mücadele ediyor, diğer yandan çocuklarının sağlığına kavuşması için çabalıyor.

Adana’nın dış mahallelerinden Doğankent’te bir evdeyiz. Evde neredeyse hiç eşya yok. Sadece sünger şilteler, eski bir halı ve kömür sobası... Evde oturan Suriyeli Yahya Ebu Zekeriya’nın, yaşları 6 ile 15 arasında değişen beş çocuğu var. İkisi, savaş sırasında yaralandıkları için engelli durumda. Ebu Zekeriya, IŞİD, rejim ve koalisyon güçlerinin çatışma halinde olduğu Deyrizor kentinden:

“Bizim yaşadığımız bölge çok sıkıntılı. Kent defalarca IŞİD ve rejim güçleri arasında el değiştirdi. Varil bombaları, top ve havan saldırıları… Siviller iki ateş arasında perişan oldu. 2013 yılında, çatışmalarda yaşamını yitiren bir akrabamızın cenazesindeyken çocuklarım evde yalnızdı. Bir top mermisinin evimize düşmesi sonucu şu iki kızım sakat kaldı.”

Şu anda 8 yaşında olan Şehed’in belden aşağısı tutmuyor. Top mermisinin şarapneli sırtına isabet ederek omuriliğine ve oradaki sinirlere büyük hasar verdi. Tedavisi Suriye’de mümkün olmadığı için önce Şanlıurfa’ya, sonra da Diyarbakır’da tedavi edildi.

Aynı olayda, top mermisinden fırlayan bir diğer şarapnel ablası Rama’nın sağ bacağını, diz altından parçaladı. Şu anda 14 yaşında olan genç kızın bacağında 7 santimetrelik bir kayıp var. Rama’nın ilk tedavisi Suriye’de yapılsa da devam eden iltihap ve yaşı ilerledikçe artan deformasyon, yaşamını her geçen gün daha da zor hale getiriyordu.

Engelli çocuklarının tedavisi için engelli yolculuk

Aile tedaviler sırasında Suriye’ye gidip gelse de artık Adana’da yerleşmiş durumda. Baba Ebu Zekeriya, kızlarının tıbbi gereksinimleri için Türkiye’ye geldiklerini anlatıyor:

“En basit tıbbi gereksinimlerin bile karşılanamadığı Deyrizor’da koşullar her geçen gün daha da zorlaştı. Kızım Şehed, felç nedeniyle mesanesindeki idrarı boşaltamıyordu. Bu da başka sorunları tetikliyordu. Doktorlar, gerekli tedavi olmazsa, kızımın böbreklerini kaybedebileceğini söyledi. Elimizde, avucumuzda ne varsa sattık ve Türkiye yoluna koyulduk. IŞİD çıkmamıza izin vermiyordu. Onlarla tartıştığım için beni hapse bile attılar. Sonunda, tedavi gereksinimi olan kızlarıma izin verdiler. Eşimi ve diğer üç çocuğumu, ateş altındaki cephe hattından kaçak olarak çıkardım.”

Ebu Zekeriya ve ailesinin, Türkiye’ye kuş uçuşu 160 km olan Deyrizor’dan sınıra ulaşması tam 8 ay sürmüş. Ebu Zekeriya, muhalifler, IŞİD ve rejim denetimindeki bölgeler arasında kaçakçılar yardımıyla seyahat ettiklerini anlatıyor. Türkiye’ye giriş için, engelli iki çocuğu ve kendisiyle eşine izin verildiğini söyleyen Suriyeli baba,  diğer üç çocuğunun, ancak kaçak yollarla kendilerine katıldığını anlattı.

Hayat onlara daha zor

Ebu Zekeriya ailesi, Türkiye’de yaşayan ve sayıları üç milyona ulaşan diğer Suriyeli ailelere benzer sıkıntılarla boğuşuyor. Maddi ve hukuki sorunlar bunların başında geliyor. Ancak evin özel ilgiye muhtaç iki engelli çocuğu, Ebu Zekeriya’ı daha da güç koşullarla baş etmeye zorluyor:

“Türkiye benim çocuklarımı tedavi etti. Şehed, ölümden döndü. Hâlâ tedavilerini Türkiye karşılıyor. Bunu inkâr edemem, hiçbir zaman unutmam ve minnettarım. Ama onun dışındaki her şey benim sırtımda. Eşimin ve kızların ne kadar altını varsa sattık. Yolda kaçakçılara verdiklerimizden kalanlarla oturduğumuz evi yıllık 5 bin liraya tuttum. Üzerinde oturduğumuz süngerler sahip olduğumuz tek mobilya. Şehed’in idrarını boşaltmak için özel bir hortum var. Tek kullanımlık ve fiyatı da oldukça yüksek. Altına kaçırdığı için bez masrafımız da var. Onları hastaneye götürüp getirmek bile bana maddi yük. Kızım Şehed bir yere gidemiyor. Ablası da öyle. Hep evdeler. Hastaneden eve, evden hastaneye. Başka da bir yere gidemiyorlar.”

Kızların bakımıyla anneleri Emine Ebu Zekeriya ilgileniyor. Çocuklarının durumuna üzülüyor ama Suriye’de yaşayanların çok daha kötü durumda olduğunu söylüyor:

“Uçaklar bombalıyor, iki, üç ev isabet alıyor. Çocuklar ölüyor, kadınlar ölüyor. Benim kızlarım gibi hayatta kalanlar da oluyor. Parçalanıyorlar. Ayaklarını, ellerini kaybediyorlar. Ömür boyu engelli oluyorlar. Bunlar münferit olaylar değil. Yüzlercesi yaşanıyor.”

Adana’dan uzanan yardım eli

Adana Genç Engelliler Spor Kulübü, 2005 yılından bu yana faaliyet gösteriyor. Kendisi de engelli olan, kulübün başkanı ve kurucusu Celal Karadoğan, Suriyeli engellilere de ulaşmaya çalışıyor. Yahya Ebu Zekeriya ile tanışması, Suriyeli sığınmacının kızları için de bir dönüm noktası oldu.

Bütün günlerini eve kapanarak geçiren Şehed ve ablası Rama, Genç Engelliler Spor Kulübü’nün düzenlediği etkinlikte oldukça mutlu görünüyor. Şehed, Spor Kulübünün bahçesinde, tekerlekli sandalyesinin üzerinde, diğer arkadaşlarıyla oynuyor:

“Buraya gelmeyi seviyorum. Henüz Türk arkadaşım yok ama gene de güzel. Mahallemizde yollar bozuk ve etrafta gidecek bir park yok. Zaten arkadaşım da yok. Burası hem güzel hem de eğlenceli.”

Ebu Zekeriya, diğer çocuklarla oynayan kızını tebessümle izliyor:

“Allah razı olsun. Buraya gelince kızlar biraz hava değiştirmiş oluyor. Yaklaşık bir aydır kulüp bize yardım ediyor. Arabalarıyla bizi evden alıp hastaneye götürüyorlar. Hastaneden iletişim kurmakta zorlanıyorduk. Kulüp bize tercüman temin etti. Türkiye’de devlet dışında bize yardım eli uzatan tek yer burası oldu. Kulüp kızlarımın tıbbi malzeme ihtiyaçlarını da karşıladı.”

Bazıları da doğuştan engelli

Adana Genç Engelliler Spor Kulübü’nün bahçesinde bir başka Suriyeli anne dikkatimizi çekiyor. Sadiye Hamed’in iki kızı var. Doğuştan serebral palsili (beyin felci) olan büyük kızı Zehra henüz beş yaşında. Sadiye Hanım’ın üç yetim üvey oğlu da var. Beş çocuklu aile uzun süre çadırda yaşadı. Kulüp, aileye ev, Zehra’ya da tekerlekli sandalye buldu.

Anne Sadiye Hamed, savaş nedeniyle, doğuştan engelli Suriyelilerin daha da zor duruma düştüğünü söylüyor:

“Kızım doğuştan engelli. Bedensel engelleri ve konuşma zorluğu var. Kızımın özel eğitime ve bakıma ihtiyacı var. Savaş koşulları nedeniyle Suriye’de çok zorluk çektik. Kızımın tedavisi için Türkiye’ye gelmek zorunda kaldık.”

"En büyük sorun bilinmemeleri"

Genç Engelliler Spor Kulübü Başkanı Celal Karadoğan Suriyeli sığınmacılar arasındaki engelli oranının yüksek olduğunu söylüyor:

“Akraba evliliklerinin yaygın olması ve temel sağlık hizmetlerinin yetersizliği nedeniyle, Suriye’de doğuştan engellilerin sayısı zaten yüksek. Bunun üzerinde bir de savaş mağduru engellileri koyduğumuzda sayı ciddi boyutlara ulaşıyor. Engelli nüfusun büyük bir bölümünü de çocuklar oluşturuyor. Ağaç yaşken eğilir. Bu çocuklara erken yaşta bazı eğitimler ve tedaviler uygulanmazsa, ileride ne kadar çok para ve emek harcarsanız harcayın, bir daha onaramayacağınız sorunlara yol açar.”

(Can Hasasu-AlJazeera)