Dolar kuru 15 yıl öncesine döndü yazık oluyor bu ülkeye

Türkiye'de Hükümetler değişse de Türkiye ekonomisinde olumsuz tablolar değişmiyor. Dolar kurunda 52 yıl içinde yaşanan dalgalanmalara rağmen bir türlü dikiş tutturulamamasının ardında üretim odaklı bir ekonomi politikası yerine sadece olanı satmak tüketmek üzerine ve hepsi birbirinin aynı "Yeni Ekonomik" modeller kamuoyuna sunuluyor

AKP'nin iktidara geldiği 2002 yılından sonra ülkeyi başta ekonomik ve siyasi açıdan "Yeni Türkiye" olarak tanımlamaları dolar kurunun 15 lirayı geçmesiyle eski ekonomik düzenin devam ettiğini gösterdi.

1964 yılından itibaren Türk lirasındaki aşırı değerlenme ve bu değerlenmeye karşı üretilen kur politikaları 1970’li yılların başında başlayan bir ödemeler dengesi krizine neden oldu. Bunun sonucu olarak da 10 Ağustos 1970’te Türk lirası %66 oranında devalüe edilerek 1 ABD doları 15 TL’ye eşitlendi.

1 DOLAR 47 LİRA OLDU

1970'ler hem Türkiye'de hem de dünyada ekonomik ve siyasi bunalımların yaşandığı bir dönemdi.  Sovyetler Birliği ile ABD arasında yaşanan Soğuk Savaş bu iki kampta yer alan ülkeleri de ciddi oranda etkiliyordu.  1973 yılı sonunda OPEC’in petrol fiyatlarını dört katına çıkarması,  Türkiye’nin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ekonomilerin gırtlağa kadar borca batmasına neden oldu. Türkiye'nin  Kıbrıs Barış Harekatı'ndan sonra ABD'nin uyguladığı ambargoyla birlikte özellikle 1977’den sonra Türkiye sürekli bir kriz sürecine girdi. Vadesi gelen borçlarını ödeyemeyen Türkiye, 1978’de IMF ile anlaşmak zorunda kaldı. Uygulanan program çerçevesinde 1 ABD doları 25 TL’ye çıkarıldı. Bir yıl sonra yine yapılan bir devalüasyonla 1 ABD dolarının değeri 47 TL oldu.

24 OCAK KARARLARI SONRASI 70 LİRA OLDU

Soğuk Savaş sürecinin getirdiği hem sosyal hem de siyasi kargaşa ortamının üzerine 1979’da İran-Irak Savaşı’nın da tetiklediği 2. petrol krizi de Türkiye ekonomisini çok olumsuz etkiledi. Türkiye, ekonomisinin yönetilemez noktaya gelmemesi için kredi bulmak zorundaydı. ABD’de Ronald Reagan ve İngiltere’de de Margaret Thatcher’ın başını çektiği “serbestleşme” hareketi, Türkiye ekonomisini serbest piyasa koşullarında dışa açılması için zorluyordu. 24 Ocak 1980 kararları da bu iklimde Türkiye’nin IMF kredisi alabilmek için hazırladığı bir ekonomik programdı. Turgut Özal'ın hazırladığı 24 Ocak Kararları Türkiye ekonomisinin bugünkü temellerini atan kararlardı. Yeni ekonomik modelde döviz kuru Türkiye’nin rekabet gücünü sağlayacak şekilde değişken olacak ve ardından serbestleşmeye geçilecekti. Bu doğrultuda 1 ABD doları 47 TL’den 70 TL’ye çıkarıldı. 1 Mayıs 1981’den itibaren de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türk lirasının dış değerini ABD dolarının piyasadaki değerini izleyerek günlük olarak ilan etmeye başladı.

SABİT KUR REJİMİNDEN SONRA GÜNLÜK OLARAK BÜYÜK DEĞİŞİMLER YAŞANDI

1980’den sonra Türkiye sabit kur rejiminden Merkez Bankası’nın çeşitli araçlarla piyasaya müdahale ederek kura etki ettiği müdahaleli dalgalı kur rejimine geçti. Ağustos 1988’de Merkez Bankası bünyesinde döviz ve efektif piyasaların kurulmasıyla günlük olarak açıklanan kur, arz ve talebin etki ettiği dalgalanmaya bırakıldı. Bu dalgalanma Merkez Bankası’nın zaman zaman yaptığı müdahalelerle kontrol altında tutuluyordu. Sabit kur rejiminin terk edilmesiyle dönem dönem uygulanan yüksek oranlı devalüasyonlar da sona erdi. Fakat 1980’den sonra da Türkiye ekonomisi özellikle kriz dönemlerinde günlük kurda yüksek değişimlerin yaşandığı dönemler yaşadı.

2001 Şubat krizinde ABD doları 685 bin TL’den 957 bin TL’ye çıktı. Türkiye siyasetinde ve ekonomisinden önemli değişimlerin yolunu açan bu kriz, ekonominin %6’ya yakın oranda daralmasına da neden olmuştu. Türk lirasında bir başka rekor düzeyde değer kaybı da süregelen ekonomik krizden kurtulmak için 5 Nisan 1994’te açıklanan kararların ardından yaşanmıştı. Bu kararlardan sonra Türk lirasında 6 ve 7 Nisan tarihlerinde sırasıyla %28 ve %20’ye yakın oranlarda değer kaybı yaşandı.

52 YIL SONRA 15 LİRA 

Son on yılda Türk lirasında en yüksek değer kayıpları ise 2018 yılında yaşandı. Türkiye'nin ABD ile yaşadığı sorunla birlikte başlayan ekonomik sıkıntılar 2018’in başında 3,75 TL seviyelerinde olan ABD dolarını yıl içinde 7 TL seviyelerine kadar çıkardı. Türk lirası, ABD dolarına karşı günlük olarak 24 Mayıs’ta %5, 13 Ağustos’ta %9 ve 14 Ağustos’ta ise %13,6 değer kaybetti. Son on yılın bir diğer yüksek değer kaybı da 22 Mart 2021’de yaşandı. 20 Mart’ta Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal’ın görevden alınmasıyla tetiklenen dalgalanmayla Türk lirası bir gün içinde %8 değer kaybetti. En son 20 Aralık 2021'de 1 ABD doları 18 lira seviyesine yükseldi. Daha sonra 12 lira seviyelerine düşen dolar 4,5 aylık zamandan sonra 15 lirayı geçti. 

Yıllara göre dolar kuru: